MO SCÉAL FÉIN

MO SCÉAL FÉIN
Sliochtanna as saol daoine éagsúla, in a bhfocal féin

©Oideas Gael, Gleann Cholm Cille, Co. Dhúin na nGall, Éire

Cén fáth go bhfuil mé ag foghlaim Gaeilge?

Sin cheist i gcónaí. Agus mar a deirim i gcónaí: Thosaigh sé leis an gceol.
Tháinig suim i gceol na hÉireann orm thart ar deich mbliana ó shin. Bhí mé i mo bhall de ghrúpa ceoil (nach raibh eolas ceol na hÉirinn ag duine ar bith, seachas cúpla leabhar tiúine). Bhí cúpla teideal tiúine as Gaeilge, agus comh maith leis sin d’fhoghlaim muid “’Sí Do Mhamó Í”.

Ansin thosaigh mé ag smaoineadh: Bheadh sé go deas na focaila a thuiscint. Níor fhoghlaim mé teanga ar bith eile; mar sin de, né raibh mé cinnte go déireach cé chomh deacair a mbeadh an fiontar seo. “Níl orm ach an struchtúr gramadaí go ginearalta a fhoghlaim”, shíl mé liom féin, “agus b’fheidir cúpla focal. tuiscint na bhfuaimeanna, rudaí mar sin. Níl orm an teanga go hiomlán a fhoghlaim.”

Bhuel, fuair mé cúpla líonláithreán agus thosaigh mé ag foghlaim . . . agus níl mé dearfach cinnte cad a tharla ina dhiaidh.

Seo mise anois, i nGleann CholmCille ag foghlaim Gaeilge agus ag labhairt Gaeilge, mar thug an teanga greim ar m’anam, agus ní scaoilfidh sí é a riamh.

Playlist

Green Fields of Canada
Planxty

All original material, including text and images ©2016 Máirtín Taidhg Jack All Rights Reserved

MO SCÉAL FÉIN

MO SCÉAL FÉIN
Sliochtanna as saol daoine éagsúla in a bhfocal féin

Photography G.F. Canaday, ©Designed and published in Ireland by John Hinde Ltd.

An gaol i bhfad amach:
Cionn is go raibh an-spéis agam sa chraobh ginealaigh, chuir mé aithne níos fearr ná mórán eile ar mhuintir an tseantí. D’iarr a iníon orm a bheith ann maidin na sochraide. Bhí mé lena chónra a iompar cuid den bhealach anuas ar an teach sula leagfaí san eileatram é. Is ina dhiaidh sin a chuala mé gurbh é féin a d’iarr go mbeadh sé amhlaidh. Eiseann, 89 blian d’aois, an séú glúin a rugadh/tháinig ar an saol sa seanteach. Ba sin an t-iompar cónra a nasc craobha uile sleachta ár sinsear nó ba é mo shin-seanathair an duine deiridh ar mo líne féin a tháinig ar an saol sa teach sin sa bhliain 1828.

Playlist

Our House
Madness

All original material, including text and images ©2016 Máirtín Taidhg Jack All Rights Reserved

FÉILE NA gCLOCH

GRIANGHRAF AN LAE

Éire Aontaithe i gClocha

Playlist

On the One Road
Wolfe Tones

All original material, including text and images ©2016 Máirtín Taidhg Jack All Rights Reserved

TOBAR CHOLMCILLE

Luí na Gréine

"Samhradh buí ó luí na gréine
Thugamar féin an samhradh linn
Ó bhaile go baile’s ‘na bhaile ‘na dhiadh sin
Thugamar féin an samhradh linn."

Amhrán na Bealtaine

Bábóg na mBealtaine maighdean a’ tsamhraidh
Suas gach cnoc is síos gach gleann
Cailíní maiseacha bángheala gléigeal
Thugamar féin an samhradh linn.

Samhradh buí ó luí na gréine
Thugamar féin an samhradh linn
Ó bhaile go baile’s ‘na bhaile ‘na dhiadh sin
Thugamar féin an samhradh linn.

Tá nead ag an ghiorria ar imeall na haille
Is nead ag an chorr éisc i ngéagaibh an chrainn
Tá’n chuach’s na héanlaith a’ seinm le pléisiúr
Thugamar féin an samhradh linn.

Tá an fhuiseog a’ seinm’s a’ luascadh sna spéartha
Beacha is cuileoga is bláth ar na crainn
Tá mil ar na cuiseoga’s coilm a’ beiceadh
Thugamar féin an Samhradh linn.

Playlist

Amhrán na Bealtaine
Eithne Ní Uallacháin

All original material, including text and images ©2016 Máirtín Taidhg Jack All Rights Reserved

MO SCÉAL FÉIN

MO SCÉAL FÉIN
Sliochtanna as saol daoine éagsúla in a bhfocal féin

Agus muidne nuaphósta, fuair muid teach ar cíos ar imeall na cathrach Bhéal Feirste. Oíche fhionuar amháin d’fhág muid an fhuinneog ar oscailt agus chuala muid fuaim aisteach amuigh. Ar an toirt léim mo mhadadh isteach san fhuinneog agus rith sí léi. Ansin thosaigh an tafann agus an screadaíl. Rinne mé fead glaice agus tháinig madadh ar ais agus SLR ina béal. Baineadh siar asam mar cad é ba chóir a dhéanamh? Chuir mé scairt ar an Arm agus tháinig colonel le caint liom. Ar seisean ba cúis náire í mar chuir do mhadadh greim i dtóin an tsaighdiúra. Thóg sé an gunna agus rinne muid socrú leo leis an mhadadh a thabhairt amach ag an am chéanna gach oíche agus nach mbeadh an t-Arm i láthair ag an am sin.

All original material, including text and images ©2016 Máirtín Taidhg Jack All Rights Reserved

MO SCÉAL FÉIN

MO SCÉAL FÉIN
Sliochtanna as saol daoine éagsúla in a bhfocal féin

Tháinig teifigh as an tSiria im cheantar sa Ghearmáin anuraidh — na céadta. Bhí lóistín i seanscoil i mo sráidbhaile féin. Tháinig “ciorcal cairde” le chéile le cuidiú a thabhairt dóibh. Mar sin, thosaigh mé ar teagasc Gearmáinise do ghrúpa ban. Ranganna ar leith — mná agus ard-oideachas acu i measc ban gan litríocht ar bith, páistí ag rith isteach is amach, leanaí óga a dtugadh an chíoch dóibh agus muid go léir ag gáire an t-am ar fad!

All original material, including text and images ©2016 Máirtín Taidhg Jack All Rights Reserved

GRIANGHRAF AN LAE

GRIANGHRAF AN LAE

"Nach cuimhin leat an oíche úd a bhí mé is tú, a ainnir na gciabh,
In ár luí ins an fhraoch 'gus an saol ag gabháil tharainn aniar?"

Ar Maidin Dé Máirt
Ar maidin Dé Máirt bhí ábhar mór goil agam fhéin:
Bhí na gloiní ar clár ‘s iad lán amach go dtí’n béal,
A cumann is a cás a mhíle grá dá raibh eadrainn ariamh,
Mo chúig míle slán le do lámh a bhí tharam ‘s nach mbíonn.

Nach cuimhin leat an oíche údaí ‘bhí mé ‘s tú ainnir na gciabh,
Nár luí insa fhraoch 'gus an saol ag gabháil tharainn aniar
Cé gur milis a ‘rud an fíon, is díomasach bíos duine ‘na dhiaidh,
Bhí do theachtaire críonn’ faraor is bhí mise gan chéill.

Nár fheice mé go deo deo do phósadh, do bhainis ná do dháil.
Nár fheice mé fhéin aon bhean eile ar do lámh,
A chluainteoir ban Éireann ‘s tú b’fhéile dár ghlac riamh lámh,
‘S dar mionna mo bhéil ní bréag a bhfuil mé a’ rá.

Tá a lán de na mná mbíonn a ngrá leo ar bharr a gcúig méar,
‘S a n-intinn le fáil ós ard ag fearaibh an tsaoil.
Ní h-é sin do mo ghrá-sa nó is lách an mhaise dithe é
‘S nár fheice mé an lá nach mbeidh ’n fáinne gabháil eadrainn araon.

Is cuma le lucht na mbréag ach an méid údaí ‘s toil leo a rá,
Lánúin a chur ó chéile, ‘s caidé dhéanfas mé diobháil mo ghrá
A chluainteoir ban Éireann dá ndúblófá cionn orm féin
Bheinn is tú go dlúth, gan smúid ar leabaí chluimh éin.

GRIANGHRAF AN LAE

GRIANGHRAF AN LAE

An bealach seo romhaim

Síos an Sliabh

'Gabháil síos an gleann domh maidin bhreá
Bhí 'n spéir gan ghruaim 's an ghrian ag taitneamh,
In uaigneas sléibhe is mé liom féin
Gur éalaigh mé síos fá bhruach an easa.

Curfá:
Síos an sliabh is fríd an raithneach,
Síos an sliabh fá bhruach an easa,
In uaigneas sléibhe is mé liom féin
Gur éalaigh mé síos fá bhruach an easa,
Síos an sliabh.

'Gabháil fríd an mhóin me 'drándán ceoil
Is mé chomh meadhrach leis na meannáin,
'S ea chonaic mé uaim an spéirbhean chiúin
'S í ag scuabadh an drúcht de fhraoch an ghleanna.

Síos an sliabh is fríd an raithneach,
Síos an sliabh fá bhruach an easa,
In uaigneas sléibhe is mé liom féin
Gur éalaigh mé síos fá bhruach an easa,
Síos an sliabh.

Ba mhór ár ngrá's ba deas an lá
Agus sinn linn fáin i lár an fheannáin,
Gur luigh na néalta donna anuas
Ar bhlátha an fhraoich 's ar thaobh an ghleanna.

Síos an sliabh is fríd an raithneach,
Síos an sliabh fá bhruach an easa,
In uaigneas sléibhe is mé liom féin
Gur éalaigh mé síos fá bhruach an easa,
Síos an sliabh.

D'éirigh sí agus shiúil sí léi
'S níor inis sí domhsa a háit ná a hainm,
Ach dá mbínn i mo rí dhéanfainn banríon dí
Agus bhainfimis faoinn ar thaobh an ghleanna.

Síos an sliabh is fríd an raithneach,
Síos an sliabh fá bhruach an easa,
In uaigneas sléibhe is mé liom féin
Gur éalaigh mé síos fá bhruach an easa,
Síos an sliabh.

Playlist

Síos an Sliabh
Albert Fry

GRIANGHRAF AN LAE

GRIANGHRAF AN LAE

Smúid ar leaba chlúimh éin

Chuala mé Derek ag canadh an amhráin seo i dTí Roarty.

Lovers and Friends

Ah, battles and wars
Leave deep wounds and scars
And deep wounds are long in the mending
Where reflecting upon
All that is gone
Your life passes on til it's ending.

But the pleasure and pain
In our memories remain
And by memories, our times will be measured
And the times that we spend
With lovers and friends
Are times we remember with pleasure.

So fill up your glass
To the future and past
In harmony, be determined:
There's more friendship poured out
In a bottle of stout
Than you'll find in statute or sermon.

I've heard all the old songs
of the rights and the wrongs
The prophets of doom and destruction
Speak more of messiahs,
like all pariahs
Up to their necks in corruption.

From the holy and wise,
Denial and lies,
Where innocent youth is foresaken
I have watched the days end,
with lovers and friends,
Sorry to see the dawn breaking.

There are those who are certain
that drinking and courtin'
Is a sure way to hell and damnation.
Well if that is to be,
it would seem clear to me,
Their God has no sense of occasion.

To fulfill his plan,
both woman and man,
Bring forth each new generation.
And a bottle of stout
And a bit of a bout,
Surely appease procreation.

variation:
So fill up your glass,
throw your arms round your lass
In harmony be determined.
There's more friendship poured out,
in a bottle of stout
Then you'll find in statute or sermon.

To the precious and pious
And them that shall chide us
To the fear that the call has been given.
To parade and deride us,
Separate and divide us
All in their versions of heaven.

But mountains and rivers
Will by far outlive us
When our bones into dust they are withered,
There will be lovers and friends,
and we'll still comprehend
The reason we're in this together.

Playlist

Lovers and Friends
Battlefield Band

MOT DU JOUR: timpeallghearadh

An Eaglais Ghallda

Na hIomainn
58 Morning Has Broken, Eleanor Farjeon
623 What a Friend We Have in Jesus, Joseph Scriven
627 Matthew 6: 9-13
Salm 138 . . . foresake not the work of your hands . . .
Letter of Saint Paul to the Colossians

D’fhreastal mé ar an seirbhís maidine ag an eaglais Ghallda. Chuaigh mé ann le Mary. Bhí thart faoi 20 daoine i láthair, an cuid is mó dóibh ba cuairteoirí iad atá ag freastal ar an scoil shamhraidh.

Is maith liom an seirbhís protastúnach toisc go mbíonn daoine ag canadh go rialta. Inniu, bhí trí iomainn le canadh agus an salm uimhir 138: “Morning Has Broken”, What a Friend We Have in Jesus” agus ceann eile nach cuimhin liom a ainm de.
Ach buaicphointe an seirbhís domhsa ná an léacht ó litir Naomh Pól ag caint faoi “spiritual circumcision”. Táim fós ag iarradh smaoineamh ar cén ciall a bhfuil ag gabháil leis an tuairim sin!

Bhí Irene, céile an tUrramach Brian, ag seinm an orgán. Tá teach samhraidh acusiúd sa Fhrainc, mar an gcéanna linne ach amháin go bhfuil sé i dteisceart na Fraince. Cathain siad leath an bhliain i nDún na nGall agus leath an bhliain sa Fhrainc.

DE PROFUNDIS STONE

ROCHFORTBRIDGE

AMHARC EILE

Of course to one so modern as I am, 'Enfant de mon siecle,' merely to look at the world will be always lovely. I tremble with pleasure when I think that on the very day of my leaving prison both the laburnum and the lilac will be blooming in the gardens, and that I shall see the wind stir into restless beauty the swaying gold of the one, and make the other toss the pale purple of its plumes, so that all the air shall be Arabia for me. Linnaeus fell on his knees and wept for joy when he saw for the first time the long heath of some English upland made yellow with the tawny aromatic brooms of the common furze; and I know that for me, to whom flowers are part of desire, there are tears waiting in the petals of some rose. It has always been so with me from my boyhood. There is not a single colour hidden away in the chalice of a flower, or the curve of a shell, to which, by some subtle sympathy with the very soul of things, my nature does not answer. Like Gautier, I have always been one of those 'pour qui le monde visible existe.

FOINSE
upword.com, De Profundis, Oscar Wilde

CLOCH CHLUAIN FIONN LOCHA

CLONFINLOUGH

MORT POUR LA PATRIE

ATHLONE BRIGADE
"We declare the right of the Irish people to the ownership of Ireland, and to the unfettered control of Irish destinies, to be sovereign and indefeasible."

PEADAR LAMB

Peadar Lamb

MAINISTIR CHILL CHONAILL

Kilconnell